Đương sự là một khái niệm pháp lý đặc thù của lĩnh vực tố tụng dân sự nói riêng cũng như trong trong tố tụng nói chung. Trong vụ án dân sự, đương sự là một chủ thể quan trọng, không thể thiếu. Đương sự trong tố tụng dân sự bao gồm: nguyên đơn, bị đơn và người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan.
Mặc dù cùng được gọi với khái niệm chung đó là đương sự nhưng mỗi một trường hợp đều có những quy định pháp luật về quyền, nghĩa vụ và tư cách tố tụng khác nhau. Qua bài phân tích sau đây tổng đài tư vấn Luật Quang Huy chúng tôi xin giải quyết về vấn đề: “Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong tố tụng dân sự theo quy định của Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2015”
Danh mục tài liệu tham khảo
- Bộ luật Tố tụng dân sự nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2015;
- Giáo trình Luật tố tụng dân sự Việt Nam, Nxb. CAND, Hà Nội – 2017;
Nội dung bài viết
Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong Tố tụng dân sự theo quy định của Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2015
Khái quát về đương sự trong vụ án dân sự
Có thể thấy, trong quá tình giải quyết vụ án dân sự thì đương sự là chủ thể bắt buộc và không thể thiếu.
Theo từ điển tiếng Việt thì “đương sự” được hiểu “là người, là đối tượng trong một sự việc nào đó được đưa giải quyết”. Vậy, theo nghĩa chung nhất thì đương sự chính là người, là đối tượng trong một vụ việc nào đó được đưa ra giải quyết trong cuộc sống hàng ngày.
Đồng thời ta thầy, vụ án dân sự là các tranh chấp xảy ra giữa các đương sự mà theo quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 thì cá nhân, cơ quan, tổ chức tự mình hoặc thông qua người đại diện hợp pháp khỏi kiện vụ án tại tòa án có thẩm quyền để yêu cầu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Việc dân sự là việc cá nhân, cơ quan tổ chức không có tranh chấp nhưng có yêu cầu tòa án công nhân hoặc không công nhận một sự kiện pháp lý nào đó.
Theo khoản 1, Điều 68, Bộ luật Tố tụng Dân sự thì:
“Đương sự trong vụ án dân sự là cơ quan, tổ chức, cá nhân bao gồm nguyên đơn, bị đơn, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan.
Đương sự trong việc dân sự là cơ quan, tổ chức, cá nhân bao gồm người yêu cầu giải quyết việc dân sự và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan”.
- Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong tố tụng dân sự theo quy định của Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2015
Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong tố tụng dân sự
Khái niệm về người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong tố tụng dân sự
Theo khoản 4, Điều 68, Bộ Luật Tố tụng dân sự 2015 thì: “Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong vụ án dân sự là người tuy không khởi kiện, không bị kiện, nhưng việc giải quyết vụ án dân sự có liên quan đến quyền lợi, nghĩa vụ của họ nên họ được tự mình đề nghị hoặc các đương sự khác đề nghị và được Tòa án chấp nhận đưa họ vào tham gia tố tụng với tư cách là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan.
Trường hợp việc giải quyết vụ án dân sự có liên quan đến quyền lợi, nghĩa vụ của một người nào đó mà không có ai đề nghị đưa họ vào tham gia tố tụng với tư cách là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan thì Tòa án phải đưa họ vào tham gia tố tụng với tư cách là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan”.
Như vậy, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án dân sự là người tham gia tố tụng vào vụ án dân sự đã phát sinh giữa nguyên đơn và bị đơn.
Theo đó, Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan có thể là người có yêu cầu đọc lập, họ được tự mình yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền, lợi ích của mình, tách riêng, độc lập và không phụ thuộc với những yêu cầu của đương sự khác tham gia tố tụng. Thường những người này cho đối tượng hay phần đối tượng tranh chấp giữa nguyên đơn, bị đơn là thuộc về mình.
Cũng đặc điểm này mà người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan có đủ điều kiện pháp lý để kiện vụ án dân sự riêng, song vụ án phát sinh giữa nguyên đơn và bị đơn, nên việc tham gia vào vụ án dân sự giữa nguyên đơn và bị đơn tạo điều kiện thuận lợi cho việc Tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ.
Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan còn có thể là người có yêu cầu không độc lập, họ không được tự mình yêu cầu bảo vệ quyền, lợi ích cho mình, yêu cầu phụ thuộc vào việc tham giá tố tụng, vào yêu cầu của nguyên đơn hay bị đơn. Chính vì vậy, họ không thể khởi kiện để Toàn án giải quyết quyền lợi cho riêng họ.
Quyền, nghĩa vụ của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong tố tụng dân sự
Quyền, nghĩa vụ của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan được quy định trong Điều 73, Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, như sau:
“1. Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan có quyền, nghĩa vụ sau đây:
a) Các quyền, nghĩa vụ quy định tại Điều 70 của Bộ luật này;
b) Có thể có yêu cầu độc lập hoặc tham gia tố tụng với bên nguyên đơn hoặc với bên bị đơn.
Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan có yêu cầu độc lập và yêu cầu độc lập này có liên quan đến việc giải quyết vụ án thì có quyền, nghĩa vụ của nguyên đơn quy định tại Điều 71 của Bộ luật này. Trường hợp yêu cầu độc lập không được Tòa án chấp nhận để giải quyết trong cùng vụ án thì người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan có quyền khởi kiện vụ án khác.
Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan nếu tham gia tố tụng với bên nguyên đơn hoặc chỉ có quyền lợi thì có quyền, nghĩa vụ của nguyên đơn quy định tại Điều 71 của Bộ luật này”.
Như vậy, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan vụ án dân sự có đầy đủ các quyền, nghĩa vụ của đương sự tham gia vào vụ án dân sự được quy định đầy đủ tại Điều 70 của Bộ Luật Tố tụng Dân sự.
Quyền và nghĩa vụ của đương sự được thể hiện ở các lĩnh vực sử dụng các biện pháp pháp lý để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp trước Tòa án; quyết định quyền, lợi ích của mình trong tố tụng dân sự; thi hành bản án, quyết định của Tòa án, thực hiện các yêu cầu của Tòa án; khiếu nại, tố cáo các hành vi trái pháp luật của cá nhân, cơ quan, tổ chức trong quá trình tố tụng.
Việc thực hiện các quyền và nghĩa vụ của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong vụ án dân sự có ý nghĩa nhất định đối với quá trình giải quyết vụ việc dân sự và thi hành án dân sự.
Bên cạnh đó, tùy vào vị trí tố tụng, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan là người có yêu cầu độc lập hoặc tham gia tố tụng với bên nguyên đơn hoặc bị đơn mà họ cũng có các quyền và nghĩa vụ riêng. Theo quy định tại Điều 73, Bộ luật Tố tụng Dân sự, nếu người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan có yêu cầu độc lập mà yêu cầu độc lập này có liên quan đến việc giải quyết vụ án thì có quyền, nghĩa vụ tương tự nguyên đơn (quy định tại Điều 71).
Họ còn có quyền khởi kiện vụ án khác nếu yêu cầu độc lập của họ không được Tòa án chấp nhận để giải quyết một vụ án. Trong trường hợp người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan nếu tham gia tố tụng với bên nguyên đơn hoặc chỉ có quyền lợi thì có quyền và nghĩa vụ tương đương nguyên đơn; nếu tham gia tố tụng cùng với bên bị đơn hoặc chỉ có nghĩa vụ thì có quyền và nghĩa vụ tương ứng với bên bị đơn.
Việc xác định tư cách của một chủ thể là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan
Có thể dựa vào các đặc điểm sau:
Thứ nhất: Về thời điểm tham gia tố tụng, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan tham gia vào vụ án dân sự đã phát sinh giữa nguyên đơn và bị đơn để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.
Thứ hai: Kết quả giải quyết tranh chấp giữa nguyên đơn và bị đơn của Tòa án có thể ảnh hưởng tới quyền và lợi ích hợp pháp của họ
Thứ ba: Họ có thể bảo vệ lợi ích của mình bằng cách đưa yêu cầu độc lập hoặc không đưa yêu cầu độc lập, đứng về phía nguyên đơn hoặc đứng về phía bị đơn để chống lại đương sụ phía bên. Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan có yêu cầu độc lập là người tham gia tố tụng có yêu cầu độc lập trước tòa án. Theo quy định tại Điều 201 Bộ luật Tố tụng Dân sự thì yêu cầu người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan đến vụ án được coi là người có yêu cầu độc lập:
- Việc giải quyết vụ án có liên quan đến quyền lợi, nghĩa vụ của họ
- Yêu cầu độc lập của họ có liên quan đến vụ án được giải quyết
- Yêu cầu độc lập của họ được giải quyết cùng một vụ án làm cho việc giải quyết vụ án được chính xác và nhanh nhất.
Pháp luật hiện hành chưa có quy định cụ thể về người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan không có yêu cầu đọc lập. Nên dựa vào các quy định có liên quan đến người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan có thể thấy người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan không có yêu cầu độc lập là người tham gia tố tụng dân sự đứng về phía nguyên đơn hoặc bị đơn và họ không có yêu cầu trước tòa án.
Như vây, việc xác định tư cách tố tụng của họ phụ thuộc vào việc bên nguyên đơn hoặc bị đơn có yêu cầu hoặc phụ thuộc vào Tòa án.
Đánh giá các quy định của Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2015 về người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong tố tụng dân sự
Thực trạng quy định pháp luật về người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong tố tụng dân sự
Có thể thấy, Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2015 ra đời thay thế cho Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2001. Sự ra đời của bộ luật mới đã đáp ứng được các yêu cầu thực tiễn của đời sống kinh tế – xã hội và các yêu cầu hội nhập, hợp tác quốc tế.
Trước tiên, là các quy định về đương sự vụ án dân sự của Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 đã phân tách rõ ràng hai khái niệm “đương sự vụ án dân sự” và “đương sự việc dân sự”, là điểm mới cơ bả của BLTTDS 2015 so với quy định chung chung về đương sự của các văn bản pháp luật cũ.
Việc phân định rõ khái niệm giúp Tòa án có thể xác định rõ tư cách của đương sự nói chúng cũng như tư cách của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan nói riêng tham gia tố tụng và bảo đảm cho đương sự bảo vệ tốt quyền và lợi ích hợp pháp của họ. BLTTDS 2015 cũng quy định rõ ràng một số quyền và nghĩa vụ của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan, cụ thể là quy định tại khoản… Điều 73 về quyền và nghĩa vụ của người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan có yêu cầu độc lập.
Tuy nhiên, bên cạnh những điểm mới thì quy định về người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong Tố tụng dân sự của BLTTDS 2015 vẫn còn tồn tại nhiều vướng mắc trong quá trình thực hiện, cụ thể như:
Thứ nhất, BLTTDS 2015 vẫn chưa có quy định cụ thể về người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan: người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan tham gia tố tụng đứng về phía nguyên đơn hoặc bị đơn và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan tham gia tố tụng độc lập. Pháp luật mới chỉ dừng lại ở những quy định về việc xác định tư cách tố tụng của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan có yêu cầu độc lập mà chưa có quy định cụ thể để xác định tư cách tố tụng của những người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan không độc lập.
Điều này khiến cho việc xác định tư cách tố tụng của họ gặp nhiều khó khăn và thiếu sót, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích của những người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan không độc lập.
Thứ hai, thực tiễn thực hiện pháp luật về tố tụng dân sự đã cho thấy rất nhiều trường hợp việc xác định người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan gặp những vướng mắc vì những quy định của pháp luật không đủ rõ ràng, chi tiết về vấn đề này.
Để giải quyết vụ án dân sự được thực hiện một cách đúng đắn, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan trong tố tụng dân sự thì nhà nước cần hoàn thiện một số quy định của pháp luật về vấn đề này, sau đây là một số số ý kiến:
Thứ nhất, quy định khái niệm đương sự vụ án dân sự, có khái niệm chung về đương sự giúp việc xác định khái niệm của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan được rõ ràng, cụ thể hơn.
Thứ hai, cần bổ sung những quy định rõ ràng về người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan tham gia tố tụng không độc lập (đứng về phía nguyên đơn hoặc bị đơn). Nhằm giúp cho việc xác định tư cách tố tụng của họ được cụ thể hóa.
Thứ ba, các cơ quan nhà nước có thẩm quyền nên có các hướng dẫn cụ thể đối với những trường hợp riêng đã nêu phần đã nêu ở phần hạn chế. Nếu pháp luật có hướng dẫn kịp thời, giúp giải quyết được sự bế tắc đối với các vụ án, đảm bảo được quyền, lợi ích hợp pháp của các bên đồng thời giúp giảm bớt gánh nặng không cần thiết về thủ tục tố tụng cho tòa án các cấp và góp phần giảm lượng án tồn, vướng mắc về thủ tục tố tụng hiện nay.
Ngoài ra, để hạn chế những vi phạm hoạt động áp dụng các quy định của pháp luật tố tụng dân sự nói chung và các quy định của pháp luật tố tụng dân sự nói riêng về người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong tố tụng dân sự, và cần không ngừng đào tạo và nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và đạo đức nghề nghiệp cho đội ngũ Thẩm phán cả về số lượng và chất lượng,
Đẩy mạnh công tác phổ biến, tuyên truyền pháp luật đối với nhân dân để từ đó họ có thể thực hiện tốt các quyền, nghĩa vụ pháp lý nhằm bảo về quyền và lợi ích của mình khi tham gia vào quá trình giải quyết các vụ án dân sự.
Đương sự vụ án dân sự nói chung và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan nói riêng là những chủ thể quan trọng trong vụ án dân sự. Việc xác định thành phần, tư cách tố tụng của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong tố tụng dân sự có ý nghĩa hết sức quan trọng, giúp đỡ cho cả quá trình giải quyết vụ án một án một cách chính xác và khách quan nhất.
Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2015 đã có các quy định khá rõ ràng chi tiết về người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong tố tụng dân sự. Tuy nhiên sự thay đổi không ngừng của hệ thống pháp luật cũng như thực tiễn của xã hội đã khiến cho các quy định này chưa thực sự đầy đủ và còn tồn tại một số hạn chế, bất cập. Vì vậy, việc hoàn thiện hệ thống pháp luật cũng như pháp luật về người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong tố tụng dân sự vẫn là một mục tiêu hàng đầu của các nhà làm luật.
Trên đây là phần giải đáp thắc mắc của chúng tôi về vấn đề: Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong tố tụng dân sự. Nếu trong quá trình giải quyết còn gì thắc mắc bạn có thể liên hệ tới tổng đài tư vấn luật qua HOTLINE 19006588 của Luật Quang Huy để được giải đáp.
Trân trọng./.
